نورپردازی مطب یکی از مهم¬ترین چالش¬های پیش رو در طراحی یک مطب خدمات پزشکی یا دندانپزشکی است. روشنایی مناسب هر بخش، دما و رنگ نور، نحوه تابش نور و دکوراسیون داخلی همه و همه از نکات مهمی است که باید در طراحی نورپردازی مطب¬¬های پزشکی، کلینیک¬های زیبایی، کلینیک¬های پوست و مو و غیره رعایت شود تا حس آرامش فضا به مراجعین و بیماران منتقل شده و از استرس آن¬ها جلوگیری کند. علاوه بر این، همه این نکات باید به گونه¬ای رعایت شود که در طول مدت زمان حضور مخاطبان و پزشکان در مطب که گاها بسیار طولانی است، افراد دچار خستگی چشم نشوند. تیم تحریریه اکووات در این مقاله به نکات مهم و مشاوره برای انتخاب بهترین چراغ¬ها جهت نورپردازی مطب پرداخته¬ است.
اهمیت نورپردازی مطب پزشکی و دندانپزشکی
بارها پیش آمده که پزشکان و مراجعان، در زمان حضور و فعالیت در مطب¬ها و کلینیک¬ها، از مشکلاتی نظیر سردرد، خستگی چشم، کمردرد و یا گردن¬ درد رنج می¬برند. ممکن است در نگاه اول، نورپردازی نامناسب، آخرین دلیل این مشکلات به نظر برسد اما در حقیقت یک طراحی مناسب در نورپردازی، قادر است بسیاری از این مسائل را حل کند. از این رو مطب-های پزشکی و دندانپزشکی از جمله فضاهایی هستند که نورپردازی آن¬ها علاوه بر ایجاد روشنایی کافی و زیبایی بصری، باید از استانداردها و الزاماتی پیروی کند تا بهترین فضا را برای افراد حاضر در این محیط¬ها فراهم سازد. استانداردهایی از قبیل حد مجاز روشنایی، نحوه و زاویه تابش، شاخص نمود رنگ و نوع چراغ از جمله این موارد است که در ادامه به آن¬ها پرداخته¬ شده ¬است.
1. حد استاندارد روشنایی را رعایت کنید.
پیش از همه چیز، میزان روشنایی استاندارد مورد نیاز فضاهای پزشکی و دندانپزشکی، از مهم¬ترین عوامل در طراحی نورپردازی این فضاهاست. روشنایی مطب¬ها و کلینیک¬های پزشکی باید به گونه¬ای باشد که در عین ایجاد فضایی روشن برای بینایی کافی، نور بیش از حد و آزاردهنده¬ای نداشته ¬باشد. استاندارد ناظر بر میزان روشنایی فضاهای مختلف بیان می¬کند که برای روشنایی مطب¬ها و کلینیک¬های پزشکی، مقدار ۵۰۰ لوکس و برای فضاهای معاینه عمومی بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ لوکس نور نیاز است. در این موارد معمولا نور عمومی اتاق معاینه را ۲۰% نور موضعی برای معاینه بیمار در نظر می¬گیرند.
شما می¬توانید میزان نور ایجاد شده توسط هر چراغ اکووات را در صفحه مشخصات محصول مشاهده نمایید. اگر هم برای نحوه محاسبه نور مورد نیاز خود دچار مشکل شده¬اید، از مشاوره با کارشناسان نورپردازی اکووات بهره¬مند شوید.
2. در فضاهای اصلی معاینه، از چراغ اسپات استفاده نکنید.
چراغ‌هایی که به صورت متمرکز می¬تابند، علاوه بر مشکل ایحاد سایه ممکن است باعث ایجاد خیرگی شده و در نتیجه در زمانی کوتاه، چشم را آزار دهند. این اتفاق به خصوص در دندانپزشکی¬ها ممکن است به سبب این که سر بیمار در حال معاینه همیشه به سمت سقف قرار دارد، مشکل¬ساز شود.
پیشنهاد اکووات برای ایجاد یک نور یکنواخت بدون خیرگی استفاده از چراغ¬هایی با نور دیفیوز شده ¬است. دیفیوزر معمولا پوششی شیری رنگ در روی منبع تابش چراغ است که نور آن¬ را در سطح تابش پخش کرده و علاوه بر یکنواختی نور، از ایجاد خیرگی جلوگیری می¬کند. بدین ترتیب، روشنایی دلچسب و یکنواخت بدون وجود نقاط نوری با شدت نور بیش از حد نیاز، در فضا ایجاد می¬شود.
از بین چراغ¬های ال‌ای‌دی، بهترین چراغ¬ها برای نورپردازی فضاهای معاینه و پزشکی، دو گروه چراغ¬های خطی و پنل ال‌ای‌دی هستند.
چراغ¬های خطی علاوه بر ایجاد نور مناسب و روشنایی کافی محیط، انعطاف پذیری فوق¬العاده¬ای در طراحی و نصب بر اساس طراحی فضای شما دارند. شما می¬توانید از این چراغ¬ها به صورت روکار، توکار و یا آویز استفاده کنید و در انواع اشکال هندسی نظیر خط ممتد، مستطیل و یا مربع آن‌ها را به کار ببرید. نور چراغ¬های خطی تماما دیفیوز شده و یکنواخت بوده و وضوح رنگ بالایی دارد. پیشنهاد اکووات در این مورد، استفاده از یک چراغ خطی با استاندارد زاگا است که استانداردی فیزیکی ناظر بر ابعاد ماژول¬های چراغ خطی است. چراغ¬های خطی ماژولار با استاندارد زاگا افت نور نداشته و کیفیت بالاتری از نور را نسبت به چراغ¬های خطی دیگر ارائه می¬دهد.
شما می¬توانید در ورودی مطب و یا بخش پذیرش از این چراغ استفاده کنید تا هم به فضای شما شخصیت بخشیده و هم بخش¬های مهم را به واسطه دیزاین خاص، از سایر بخش¬ها جدا سازد. علاوه بر این به وسیله چراغ¬های خطی و خطوط نوری می¬توانید مراجعان را از یک بخش به بخش دیگر راهنمایی کنید و اینگونه از سردرگمی افراد حاضر در مطب جلوگیری کنید. اگر می¬خواهید یک یا چند چراغ خطی مطابق با طراحی فضای خود طراحی کنید، می¬توانید از اینجا این کار را انجام دهید.
علاوه بر این ذکر شد که پنل¬های ال‌ای‌دی گزینه دیگری برای استفاده از یک نور یکنواخت است. پنل¬های ال‌ای‌دی با پخش نور بسیار عالی، هم به جلوه مدرن فضا نمود داده و هم نور زیادی را بدون ایجاد خیرگی ساطع می¬کنند. به همین دلیل این چراغ¬ها یکی از بهترین چراغ¬ها برای ایجاد نور عمومی به شمار می¬روند. شما می¬توانید این پنل¬ها را به صورت توکار، روکار و یا آویز استفاده نموده و فضای بیشتری را با استفاده از تعداد کمتر چراغ روشن نمایید. فضای انتظار در مطب‌ها از نقاط خوب برای استفاده از این چراغ¬هاست. چرا که معمولا مدت زمان بیشتری در این فضا بدون تحرک و یا در حال مطالعه سپری شده و بنابراین نور در حال تابش باید یکنواخت، با کیفیت و همراه با تامین میزان روشنایی کافی باشد.
3. نور بدون چشمک با CRI بالا از الزامات فضای شماست.
صحنه¬ای از یک بیمارستان را تصور کنید که درب اتاق عمل زیر نور سرد و کم یک چراغ مهتابی قدیمی که مدام روشن و خاموش می¬شود، در حال باز و بسته شدن است. احتمالا صحنه¬ای از این دست را حداقل یک بار در فیلم-های ترسناک دیده¬اید. اما واقعا این حس منفی از کجا می¬آید؟ چرا چشمک زدن نور یک مهتابی می¬تواند در این حد آزاردهنده باشد؟
بسیاری از افراد هنگام نورپردازی فضاهای پزشکی تنها به میزان روشنایی فضا دقت می¬کنند اما واقعیت این است که فاکتورهای کیفی نور ساطع شده از جمله سوسو نکردن نور و یا شاخص نمود رنگ (CRI) بالا، در نورپردازی فضای پزشکی و آرامش خاطر مراجعان بسیار تاثیرگذارند.
از نظر پزشکی، چشمک زیاد نور در طولانی مدت علاوه بر خستگی چشم ممکن است باعث سردرد و بی¬حوصلگی شود. این دو اتفاق مطمئنا از مواردی است که هیچ¬کس دوست ندارد حداقل هنگام انتظار برای نوبت معاینه، آن را تجربه کند. بنابراین سعی کنید حتما برای نورپردازی کلینیک و مطب، از چراغ¬های بدون چشمک استفاده کنید.
نکته دیگر در رابطه با شاخص نمود رنگ است. شاخص نمود رنگ یا CRI یک چراغ، میزان شباهت نمود رنگ اجسام زیر نور آن چراغ به نمود رنگشان زیر نور خورشید است. در واقع CRI مشخص می¬کند که نور شما به چه مقدار، رنگ واقعی اجسام و سطوح را نمایش می¬دهد.
قطعا تا الان به دلیل اهمیت فرایند معاینه و پزشکی و علاوه بر آن، زیبایی بصری فضا، متوجه اهمیت این فاکتور در نورپردازی یک مطب یا کلینیک شده¬اید. پس سعی کنید این استاندارد را حتما در طراحی نورپردازی خود در نظر بگیرید.
محصولات اکووات با شاخص نمود رنگ بیشتر از %۹۵، بهترین رنگ و وضوح را در اجسام و سطوح مورد نظر شما، نمایان می¬کنند.
4. از نور یکنواخت استفاده کنید.
یکی از مهم¬ترین نکات در نورپردازی مطب¬ها، طراحی سیستم روشنایی به گونه¬ای است که پخش نور یکنواختی در محیط صورت گرفته و فضاهای مهم محیط از جمله اتاق معاینه به صورت یکپارچه روشن شود. استفاده از نورهای یکنواخت در فضاهای درمانی، باعث از بین رفتن سایه¬ها و وضوح بیشتر اجسام و سطوح مورد معاینه می¬شود.
برای یکنواختی پخش نور و جلوگیری از ایجاد سایه و نقاط تاریک، نحوه چینش و تعداد چراغ¬های مورد استفاده، بسیار اهمیت دارد. در این مورد نحوه طراحی سیستم نورپردازی بسیار پراهمیت است. اگر وضعیت معاینه به گونه¬ای است که پزشک بین بیمار و منبع نور قرار می¬گیرد، سعی کنید مکان قرارگیری آن را به گونه¬ای تغییر دهید که نور از کنار و یا از زاویه¬ای خارج از خط حائل بیمار و پزشک بتابد. اگر نیاز به مشاوره بیشتر در این زمینه دارید با کارشناسان اکووات ارتباط برقرار نمایید.
5. نور طبیعی را فراموش نکنید، حتی هنگام استفاده از چراغ
نیاز ما به نور طبیعی روز انکار ناشدنی است. واقعیت هم این است که با وجود تنوع بسیار زیاد محصولات روشنایی با انواع کیفیت¬ها، کماکان بهترین نور، نور طبیعی خورشید است و در انتقال به اصطلاح حس دلباز بودن فضا و دفع استرس و افسردگی و افکار منفی مراجعان و بیماران بسیار تاثیر دارد. از این رو حتما در طراحی و جانمایی فضای خود، پنجره¬ها را در نظر بگیرید. بهترین مکان برای قرارگیری پنجره¬ها، در ضلع شمالی است. پنجره‌های جنوبی نیز برای فصول سرد سال مناسب بوده و نور خوبی به فضا وارد می¬کنند. مشکل پنجره¬های شرقی این است که میزان نور بسیار زیاد و آزاردهنده¬ای را به داخل اتاق معاینه ساطع کرده و از سویی دیگر نور پنجره¬های غربی نیز کافی نیست.
6. نورهای دکوراتیو اصلی¬ترین برگ برنده در دریافت حس خوب از مطب هستند.
در نورپردازی فضاهای پزشکی و مطب¬ها، معمولا افراد دچار اشتباهی می¬شوند که نام آن¬را سندروم نورپردازی آزمایشگاهی می¬گذاریم. در این رویکرد اشتباه، برای رعایت استانداردهای نورپردازی و ایجاد روشنایی کافی، تنها به چینش تعداد زیادی چراغ در هر نقطه مانند آزمایشگاه، بدون در نظر گرفتن زیبایی آن بسنده می‌شود.
در حقیقت مهم¬ترین حسی که بواسطه نورپردازی باید به مراجعان و بیماران منتقل شود، حس آرامش، امنیت و راحتی فضاست. این حس را می¬توان با استفاده از نورهای دکوراتیو تقویت نمود. پیشنهاد اکووات استفاده از نکات زیر است:
– از نورهای سردتر و به سمت مهتابی بیشتر استفاده کنید. این نورها که در فضاهای درمانی محبوب¬تر هستند، حس آرامش بیشتری به فضا منتقل می‌کنند. البته پیشنهاد اکووات این است که نورهای طبیعی با دمای رنگ ۴۰۰۰ کلوین را نیز به هیچ وجه فراموش نکنید.
– اگر از تابلوهای نقاشی، آثار هنری و یا گلدان و گیاه در طراحی داخلب مطب استفاده می¬کنید، آن¬ها را با چراغ ریلی و یا لامپ¬های ال‌ای‌دی جایگزین هالوژن روشن کنید. این کار با ایجاد سایه و روشن¬های ملایم، جلوه زیبایی به فضای شما می-دهد.
– نورهای مخفی را فراموش نکنید! استفاده از تابش غیر مستقیم چراغ¬های زیرکابینتی یا Cove Light هم روشنایی شما را بهبود بخشیده و هم به زیبایی فضا کمک می¬کند. شما می¬توانید از این چراغ¬ها در اطراف میز پذیرش استفاده کنید تا توجه مراجعان را به هنگام ورود جلب کند. علاوه بر این در اتاق معاینه نیز این چراغ¬ها با تابش غیر مستقیم خود، نور دلچسبی به فضا ساطع می¬¬کنند.
– چراغ¬های خطی بی‌رقیب‌ا¬ند. آن¬ها را در اتاق معاینه، بالای کانتر، سالن انتظار و هر فضای دیگری که تمایل دارید، به کار بگیرید. این چراغ¬ها، علاوه بر همه موارد ذکر شده، با انتقال حس مدرنیته و پیشرفته بودن از فضا، به بیماران و مراجعین به مطب، اطمینان می¬دهد که جای درستی را انتخاب کرده¬اند.